Radyasyonun, modern dünyanın gelişimine büyük bir katkı yaptığı bir gerçektir. Günümüzde modern haberleşmede alanında  elektromanyetik radyasyonun bir formu kullanılmaktadır. Enerji üretiminde, Organizmaların ve kaya oluşumlarının yaşının tayini,  elementlerin ve diğer çevre kirletici maddelerin izlenmesi ve saptanması Radyasyonun Bilim alanında kullanımına verilebilecek örneklerdir.  Radyasyonun insan sağlığını ilgilendiren en önemli uygulamaları ise, X-ray olarak bilenen uygulamalardır. X-ray, hastalıkların tespiti ve tedavisinde günümüzde çok sık kullanılan yöntemlerden biridir. Yine tıp alanında, Bazı kanserlerin tedavisinde yine radyasyondan faydanılmaktadır.

Elbette herşeyin bir bedeli vardır. Bilim, Haberleşme ve Tıp alanındaki bu faydaları yanında Radyasyon insan sağlığına ve ekolojiye ciddi zararlar verebilmekte ve riskler oluşturabilmektedir. Radyasyon DNA yapısını bozabilen ve insan fonksiyonlarını direkt olarak etkileyen maddelerdir. Radyasyon, nesilden nesile aktarılan  kanserlere, ölümlerle yada tedavisi mümkün olmayan organ hasarlarına yol açabilir. Aynı zamanda, Radyasyonun çevreye zararları sınır tanımaksızın yayılmakta ve kilometrelerce uzağa etki etmektedir. Bu şekilde, ekolojik dengeyi bozarak ta tüm canlılara on yıllarca sürecek zararlar verebilmektedir.

Cherynobyl Felaketi  ve Etkileri

1986 yılında yaşanan Chernobyl felaketi bu duruma verilebilecek en iyi örneklerden biridir.

Chernobyl faciası sonrasında felaketin olduğu bölge dışında en çok etkilenen ülkeler İsveç, Finlandiya, Avusturya , Norveç ve Bulgaristan olduğu belirtilmiş, bu ülkeler dışında bölgeye nispeten uzak olan  Çin, Amerika, Kanada ve hatta Afrika kıtasında bulunan bazı ülkelerde de radyoaktivite seviyelerinin yükseldiği tespit edilmiştir.

Chernobyl faciası ile ilgili bazı istatiksel veriler  ve çalışmalar ise aşağıda verilmiştir,

• Bazı araştırmacılar, Chernobyl’in yarattığı etkinin Hiroshima’da atılan bombaların etkileri ilse kıyaslandığında, 400 katını bulmuş olabileceği belirtilmektedir. Bazı Amerikalı ve İngiliz Bilim adamları, Chernobyl faciası için, insanlık tarihinde kanser vakaları sayısı açısından, kansere sebebiyet veren en büyük facia olduğunu belirtmektedir.
• Chernobyl faciasından sonrasında yürütülen acil eylem planında santral ve santralin 30 km’lik bir mesafeye kadar olan tüm alan boşaltılmıştır.
• Rusya Devlet Başkanı’nın eski çevre danışmanı olan Biyolog Dr. Alexey Yablokov, Belarus’lu Ekolojist Dr. Alexey Nesterenko ve felaketin meydana geldiği dönemde Belarus’un Bilim Akademisi Nükleer Enerji Enstitüsü Direktörü olarak görev yapan Dr Vasssili Nesterenko tarafından yürütülen bilimsel bir çalışmada, facianın meydana geldiği 1986 yılından itibaren 2004 yılına kadar bir süre baz alınarak kanser vakaları ve mevcut kayıtlar incelenmiştir. Çalışmanın sonunda, Chernobyl’in sebebiyet verdiği kanser vakalarının 1 milyona yaklaşmış olabileceği belirtilmiştir.
• Uzun dönemdeki etkileri üzerine yapılan istatiksel bir araştırmada ise Almanya’da  1980-86 yılları arasında görülen Down Sendromu oranı 1000’de 1.35 ile 1,59 arasında olduğu belirtilirken, sadece 1987 yılında bu oranın 1000’de 2.11’e yükseldiği tespit edilmiştir.
• Felaketten 25 yıl geçmiş olmasına karşın İngiltere’de toplam 750km2 olan 369 Çiftlikte ve 200 Bin’e yakın koyunda halen Chernobyl’e bağlı olarak radyaaktivite gözlemlendiği belirtilmektedir.

Radyoaktivite,  İyonlaştırıcı Radyasyon, Dozlar

Sievert (Sv), canlı dokunun maruz kaldığı radyasyonun etkisini gösteren “doz eşdeğeri”nin SI sistemindeki birimidir.

1 Sv, 1000 mSv’e denktir. İnsan bir şekilde  bulundukları ortamın koşullarına bağlı olarak, doğal yollardan radyasyon almaktadır. Bu değer  yere göre değişmektedir. Örneğin, bu değer  İstanbul  için 0.66 mSv/yıl, Ankara için  0.9 mSv/yıl, Erzurum içinse 1.75 mSv/yıl iken toryum yatakları bulunan Sivrihisar için 3.74 mSv/yıl dır. Yurtdışından örnek verilecek olursa Rio de Janeiro’nun plajları  için 6 mSv/yıl, Hindistan-Kerala bölgesi  için 15 mSv/yıl, İran-Ramsar  içinse 148.9 mSv/yıl iken, Brezilya Guarapari kumsalları için 788.40 mSv/yıl dır.

Belli miktarlarda alınan doğal radyasyon miktarının insan hayatı için tehdit edici bir unsur olmadığı vurgulanmakla beraber, ABD kendi vatandaşları için doğal ve çevre radyasyonunun müsade edilen toplam ortalama dozu 1.8mSv/yıl olarak belirtilmiştir.

Öte yandan insanlar doğal radyasyon dışında, çalışma şartlarına bulundukları ortam ve yaşam şekline bağlı olarak radyasyona maruz kalmaktadır. Radyasyon genel olarak 2 şekilde incelenir. İlki iyonlaştırıcı olmayan radyasyon. Bu tip radyasyonlar  atomları iyonlaştırabilecek kadar enerjiye sahip olmayan radyasyondur. Bu radyasyonun bilinen başlıca kaynakları arasında, Güç Hatları, Radyo, TV, Mikrodalga vs. bulunmaktadır. İyonlaştırıcı radyasyon ise atom iyonlaştırma enerjisi olan radyasyon tipidir. Başlıca kaynakları arasında, Nükleer Santraller, Tomografi Merkezleri,  Radyoterapi uygulamaları ve  bazı Baz İstasyonları bulunmaktadır.  İyonlaştırıcı olmayan radyasyon tipinin insan sağlığına zararları halen bazı bilim adamları için bir tartışma konusu iken, iyonlaştırıcı radyasyon tipinin insanlar için bir risk oluşturduğu günümüzde bütün bilim camiası tarafından kabul edilmektedir.

Yapılan bazı çalışmalar, tek kerede alınan radyasyon dozlarının insan üzerindeki etkilerini şu şekilde ortaya koymaktadır. 10 Sv: Birkaç gün veya hafta içinde ölüm riski , 1 Sv:  Uzun Vadede Kanser olma riski (% 5), 100 mSv :  Uzun Vadede Kanser olma riski (‰5). Ayrıca, Amerika otoritesince ortaya konan ve birçok ülke tarafından da uygulanan limitler ise  İşi gereği radyasyona maruz kalan çalışanlar için ortaya konan üst sınır yıllık 20 msv. İken, Normal bireyler içinse (ICRP otoritesinde) yıllık 1msv dir.

FDA otoritesi tarafından belirtilen verilere göre, tanı amaçlı kullanılan çekilen bir röntgenden,  bir insanın alabileceği tek seferlik radyasyon dozunun 1 ile 10 msv arasındadır. Yani bir insan tek sefer röntgen ile normal bireyin limit olarak belirlenen miktarın 10 katını almaktadır.

Kaynaklar:

http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/1615299.stm

http://totallycoolpix.com/2011/04/chernobyl-25-years-later-then-andnow/

http://www.fda.gov/RadiationEmittingProducts/RadiationEmittingProductsandProcedures/MedicalImaging/MedicalX-Rays/ucm115329.htm,

http://www.xrayrisk.com/calculator/select_study.php?id=13

http://www.trkd.org.tr/radyasyon-nedir.html

http://www.who.int/ionizing_radiation/about/what_is_ir/en/